Araştırma ve Çalışma Alanı Olarak Endüstri/İş ve Örgüt Psikolojisi
Özet
İnsan ömründe her yaşam dönemi farklı görevler ve sorumluluklar barındırmaktadır. Ergenlik döneminde kimlik kazanımı, genç yetişkinlik döneminde sosyal ve yakın ilişkilerin şekillendirilmesi, yetişkinlik döneminde ise iş bulma ve yaşamı düzene sokma ön plana çıkmaktadır. Yetişkinliğe geçişin ilk adımlarından biri iş yaşamını kurmak ve emekliliğe kadar insan yaşamına uygun bir çalışma düzeninin içinde kalmaktır. Emeklilik yaşının 65 olduğu düşünüldüğünde ortalama bir insan neredeyse 40 yıl boyunca çalışma yaşamı içerisinde, –bazen hafta sonu da dâhil olmak üzere- günde sekiz saatini iş yaşamında geçirmektedir. Kısaca, insan ömrünün büyük bir kısmının çalışma ile geçtiğini söylemek mümkündür. Bir insanın neden ömrünün ciddi bir bölümünü çalışarak geçirdiği sorusu akla gelebilir. İlk cevap, maddi sebepler olacaktır. Bununla birlikte çalışmak, yalnızca maddi değil insana özgü manevi ihtiyaçları karşılamak açısından da insan yaşamının vazgeçilmez bir parçasıdır. İnsan, büyük bir maddi imkâna sahibi olsa bile kendini gerçekleştirmek, toplumun bir parçası olarak hissetmek ve faydalı olmak gibi manevi ihtiyaçlarını tatmin edebilmek için çalışmaya devam edecektir. Üstelik çalışma yaşamı, kim olduğumuz, nasıl bir yaşam süreceğimiz, nasıl insanlarla etkileşimde olacağımızı da belirlemektedir. Bu ise, topyekün bir ömrü nasıl geçireceğimizi belirlemektedir. İnsanın senelerce bu kadar çok zaman ve emek yatırımı yaptığı, üstelik buna psikolojik olarak da ihtiyaç duyduğu başka bir alan neredeyse yoktur. Bu bağlamda, herkesin keyifle ve büyük bir arzuyla işe gittiği bir dünya hayal etmek oldukça çekici bir düşüncedir. İşte, Endüstri ve Örgüt/İş Psikolojisinin nihai hedefi tam da budur. İnsanları çalışmaya motive eden nedir? Bir insanın işte mutlu olmasını sağlayan etmenler nelerdir? Neden bazı insanlar işlerinde başarılı iken bazıları başarılı bir kariyere sahip olmaz? Örgütler en iyi elemanı seçmek için hangi yollara başvurur? Endüstri ve Örgüt Psikologları, tüm bu soruları ve daha fazlasını yanıtlamak için çalışmaktadır. Bu bölümde Endüstri/İş ve Örgüt Psikolojisi (Bölümün kalan kısımlarında E/İ-Ö olarak kısaltılacaktır) alanı tanımlanacak, alanın tarihçesine göz atılacak, Endüstri/İş ve Örgüt Psikologu olmak için hangi eğitim aşamalarından geçilmesi gerektiği; Endüstri/İş ve Örgüt Psikologlarının çalışma alanları, görev ve sorumlulukları, amaç ve hedeflerine dair bilgiler verilecektir.
Referanslar
Aamodt, M. G. (2010). Industrial/organizational psychology: An applied approach (6. Baskı). Cengage Learning.
Arnold, J. (2005). Work psychology: Understanding human behaviour in the workplace. Harlow, Essex: Pearson Education.
Arnold, J., Randall, R., Patterson, F. (2010). Work Psychology (5. Baskı). Financial Times Press
Bailey, D. (2020, January/February). Special report: Top 10 trends for 2020. Monitor on Psychology: A Publication of the American Psychological Association, 51(1), 38–75.
Baldry, C., Bain, P., Taylor, P., Hyman, J., Scholarios, D., Marks, A., ... & Bunzel, D. (2007). Into the New Century: The Changing Terrain for Work and Employment. The Meaning of Work in the New Economy, 27-49.
Bayazıt, M. (2012). Çalışma Psikolojisi ve Endüstri İlişkilerinin Doğası. İçinde Z. Cemalcılar. Psikoloji (ss. 156-187). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2683.
Bayazit, M., Türetgen, I. Ö., & Sinangil, H. K. (2018). Industrial, Work and Organizational Psychology in the Middle East. (İçinde) The SAGE Handbook of Industrial, Work & Organizational Psychology: V3: Managerial Psychology and Organizational Approaches. (Eds. Ones, D. S., Anderson, N., Viswesvaran, C., & Sinangil, H. K.). SAGE Publications Ltd. (pp. 128-148).
Beiler, A. A., Zimmerman, L. M., Doerr, A. J., & Clark, M. A. (2014). An evaluation of research productivity among IO psychology doctoral programs. The Industrial-Organizational Psychologist, 51(3), 40–52.
Bozgeyikli, H., & Amil, O. (2016). Türkiye'de endüstri ve örgüt psikolojisinin gelecegi: Delfi analizi çalışması. İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 18(2), 5-16. doi:https://doi.org/10.4026/2148-9874.2016.0313.X
Bucklin, B. R., Alvero, A. M., Dickinson, A. M., Austin, J., & Jackson, A. K. (2000). Industrial-organizational psychology and organizational behavior management: An objective comparison. Journal of Organizational Behavior Management, 20(2), 27-75.
Bureau of Labor Statistics (2013, December). Employment Projections - 2012-2022. https://www.bls.gov/news.release/archives/ecopro_12192013.pdf adresinden erişildi.
Burnes, B. (2019). The Role of Alfred J. Marrow and the Harwood Manufacturing Corporation in the Advancement of OD. The Journal of Applied Behavioral Science, 55(4), 397-427. https://doi.org/10.1177/0021886319865270
Carpintero, H. (2020). The Multiple Origins of Applied Psychology. In Ardila, R. A. (Eds). International Association of Applied Psychology. A centennial history 1920-2020. Wiley-Blackwell.
Cascio, W. (2015). Industrial–Organizational Psychology: Science and Practice, 879-884. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.22007-2.
Curran, P. J. (1987). Remote sensing methodologies in geography. International Journal of Remote Sensing, 8, 125551215
DeMeuse, K. P. (1987). A historical examination of author sex and research funding in industrial and organizational psychology. American Psychologist, 42, 876–879
Ercan, S., & Çelik, S. (2021). İşçi sağlığı ve iş güvenliği araştırmalarında psikolojinin yeri: Türkçe ve İngilizce alan yazın arasında betimsel bir karşılaştırma. Psikoloji Çalışmaları, 41(1), 111-141.
Examiner Manuel for the AGCT (1947). Published by Science Research Associates. https://clearinghouse-umich-production.s3.amazonaws.com/media/doc/79410.pdf Erişim Tarihi: 21.09.2024.
Feitosa, J., & Sim, J. (2020). IO psychology around the world: A snapshot of historical roots. In Historical perspectives in industrial and organizational psychology (Ed. L. Koppes-Bryan) (pp. 63-82). Routledge.
Friedman, J. A. (1982). The rise of industrial psychology in America: The origins of the modern work ethic. (Doctoral dissertation, The University of Chicago).
Gardner, D. M., Ryan, A. M., & Snoeyink, M. (2018). How are we doing? An examination of gender representation in industrial and organizational (IO) psychology. Industrial and Organizational Psychology, 11(3), 369-388.
Gochfeld, M. (2005). Chronologic history of occupational medicine. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 47(2), 96-114.
Guion, R. M. (1965). Industrial Psychology as an Academic Discipline. American Psychologist, 20(10), 815–821. https://doi.org/10.1037/h0020934
Hayes, S. C. (1987). The gathering storm. Behavior Analysis, 22,41-45
Highhouse, S. (2020). The dubious legacy of early “o”-side interventions. In Historical perspectives in industrial and organizational psychology (Ed. L. Koppes-Bryan) (pp. 184-202). Routledge.
Hull, C. L. (1928). Aptitude testing. Yonkers, NY: World Book.
Jahoda, G. (2021). Sosyal Psikoloji Tarihi. (Çev. Ş. Başlı). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Katzell, R. A. ve Austin, J. T. (1992). From then to now: The development of industrial-organizational psychology in the United States. Journal of Applied Psychology, 77(6), 803-835.
Kepir-Sinangil, H. (1995). The development of Work / Organizational Psychology in Turkey. VI. Avrupa Çalışma ve Örgüt Psikolojisi Kongresi Tebliği.
Kepir-Sinangil, H. (ty). Psikoteknik değerlendirmenin evrimi. https://psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443319800000m000493.pdf Erişim Tarihi: 10.05.2024.
Keser, A., Kümbül Güler, B. (2021). Çalışma Psikolojisi (2. Baskı) Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Koppes-Bryan, L., & Pickren, W. (2020). Precursors and the Beginning of an Applied Psychology for Business and Industry. In Historical perspectives in industrial and organizational psychology (Ed. L. Koppes-Bryan) (pp. 1-20). Routledge.
Landy, F. J. & Conte, J. M. (2013). Work in the 21st century: An introduction to industrial and organizational psychology (4. Baskı). John Wiley & Sons.
Landy, F. J. (1997). Early influences on the development of industrial and organizational psychology. Journal of Applied Psychology, 82(4), 467–477. doi:10.1037/0021-9010.82.4.467
Line, W., & Griffin, J. D. M. (1943). Personnel Selection in the Army. Canadian Medical Association Journal, 48(5), 394-399.
Link, H. (1919). Employment Psychology. New York: The Macmillan Company.
Lowe, R. H. (1993). Master’s programs in industrial-organizational psychology: Current status and a call for action. Professional Psychology: Research and Practice, 24, 27–34. https://doi.org/10.1037/0735-7028.24.1.27
Mills, M. J. (2012). The Beginnings of Industrial Psychology: The Life and Work of Morris Viteles. TIP: The Industrial-Organizational Psychologist, 49(3). 39-44.
Miner, J. B. (2006). Organizational behavior 3: Historical origins, theoretical foundations, and the future. Routledge.
Muchinsky, P. M. (2006). Psychology applied to work: An introduction to industrial and organizational psychology (8. Baskı). Thomson Wadsworth.
Oliveira, A. (2016). Charles-Augustin Coulomb—The Founder of Physiology and Ergonomics. Advances in Historical Studies, 5, 207-222. doi: 10.4236/ahs.2016.55017
Peeters, M. C., Taris, T. W., & De Jonge, J. (2013). Introduction: People at work. An introduction to contemporary work psychology. İçinde. An introduction to contemporary work psychology. (Eds.: M. C. W. Peeters, J. De Jonge & T. W. Taris), (pp. 3–30). Chichester, UK: Wiley-Blackwell.
Reed Global (2024). Reed’s Turkey salary guide 2024. https://www.reedglobal.com.tr/en/salary-guide. Erişim Tarihi: 10.10.2024
Riggio, R. E. (2020). Introduction to industrial/organizational psychology (5. ed.) (L. W. Porter, Ed.). HarperCollins College Publishers.
Rothmann, I., & Cooper, C. (2008). Organizational and work psychology: Topics in applied psychology. Hodder Education.
Saal, F. E., & Knight, P. A. (1988). Industrial/organizational psychology: Science and practice. Thomson Brooks/Cole Publishing Co.
Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2007). Modern Psikoloji Tarihi, (Çev. Yasemin Aslay). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Seijts, G., & Latham, B. (2003). Creativity Through Applying Ideas From Fields Other Than One's Own: Transferring Knowledge From Social Psychology to Industrial/Organizational Psychology.. Canadian Psychology, 44, 232-239. https://doi.org/10.1037/H0086944.
Shoenfelt, E. L., Stone, N. J., & Kottke, J. L. (2018). Gaining Organizational Entry and Developing Partnerships for Applied Research and Experience: A Perspective From Industrial-Organizational Psychology Master's Programs. Industrial and Organizational Psychology, 11(4), 606-612.
Simon, H. A. (1957). Models of man: Social and rational. New York: Wiley.
Sinclair, R. R., Morgan, J., & Johnson, E. (2020). Implications of the changing nature of work for employee health and safety. İçinde The Cambridge Handbook of the Changing Nature of Work (Eds. B. J. Hoffman, M.K. Shoss, L. A. Wegman (pp. 489-508). Cambridge University Press.
Society for Industrial and Organizational Psychology, Inc. (2016). Guidelines for education and training in industrial-organizational psychology. Bowling Green, OH: Author.
Society for Industrial and Organizational Psychology, Inc. (2019). Graduate training programs in I-O psychology and related fields. https://www.siop.org/Events-Education/Graduate-Training-Program
Society for Industrial and Organizational Psychology, Inc. (2022). Income and Employment Report. https://www.siop.org/LinkClick.aspx?fileticket=BXpMz7B7Gdc%3d&portalid=84
Spector, P. E. (2021). Industrial and Organizational Psychology: Research and Practice, 8th Edition. John Wiley & Sons, Inc.
Taris, T. W., & Schaufeli, W. (2015). Individual well-being and performance at work: A conceptual and theoretical overview. In M. Van Veldhoven &R. Peccei (Eds.), Well-being and performance at work: The role of context (pp. 15–34). London: Psychology Press.
Telman, N., Önen, L., & Özgeldi, M. (2015). Psikolojide iş sağlığı ve güvenliği. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
Tevrüz, S. (1997). Endüstri ve Örgüt Psikolojisinin Tarihçesi. İçinde Endüstri ve Örgüt Psikolojisi (2. Baskı). (Edi. S. Tevrüz). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
Titchener, E. B. (1972). Systematic psychology. Prolegomena. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Truxillo, D. M., Bauer, T. N., & Erdogan, B. (2016). Psychology and work: Perspectives on industrial and organizational psychology. Routledge/Taylor & Francis Group.
Vinchur, A. J., & Koppes-Bryan, L. (2020). Early contributors to the science and practice of industrial psychology. In Historical perspectives in industrial and organizational psychology (Ed. L. Koppes-Bryan) (pp. 21-41). Routledge.
Virués-Ortega, J., Buela-Casal, G., Carrasco-Lazareno, M. T., Rivero-Dávila, P. D., & Quevedo-Blasco, R. (2011). A systematic archival inquiry on Juan Huarte de San Juan (1529–88). History of the Human Sciences, 24(5), 21-47. https://doi.org/10.1177/0952695111410929
Viteles, M. S. (1932). Industrial psychology. New York: Norton.
Vroom, V. (1964) Work and Motivation. Wiley and Sons, New York.
Warr, P. (2006). Some Historical Developments in I-O Psychology Outside the United States. (İçinde) L. L. Koppes (Edi.). Historical Perspectives in Industrial and Organizational Psychology (s: 81- 110). London: Psychology Press.
Zickar, M. J. (2003). Remembering Arthur Kornhauser: Industrial psychology’s advocate for worker well-being. Journal of Applied Psychology, 88, 363–369. https://doi.org/10.1037/0021-9010.88.2.363
Zickar, M. J. ve Gibby, R. E. (2020). Four persistent themes throughout the history of IO psychology in the United States. (İçinde) Historical perspectives in industrial and organizational psychology (Ed. L. Koppes-Bryan) (pp. 42-62). Routledge.
